استاد محمدعلی کشاورز به تعبیر اهالی هنر جزء پنج تن سینمای ایران است. پنج پیشکسوتی که در خاطره مردم ایرن ماندگار شدند. نام محمدعلی کشاورز یادآور شعبان بیمخ «هزاردستان»، اسداللهخان «پدرسالار»، اتابک اعظم در «کمالالملک»، محمدابراهیم فیلم «مادر» و.... است. این شبها شبکه آی‌فیلم اقدام به پخش سریال «کهنهسوار» کرده است و ما هم به همین بهانه مهمان خاطرات شیرین استاد محمدعلی کشاورز بودیم که ماحصل آن پیش روی شماست.
آی‌فیلم: زنده‌یاد اکبر خواجویی بعد از ساخت سریال ماندگار «پدرسالار» به سراغ ساخت سریال «کهنهسوار» رفت. سریالی که سال 1377 از رسانه ملی پخش شد و مخاطبان زیادی هم داشت. شما به عنوان دوست نزدیک اکبر خواجویی که در این کار هم به عنوان نقش اول حضور داشتید از روند شکل گیری این سریال و حال و هوای آن روزها بگویید...
کشاورز: خدا رحمت کند اکبر خواجویی را که به عقیده من از نوابغ هنری ایران بود. اکبر محلوجیان داستانی بر مبنای رسوم قدیمی ایران مثل آیین جوانمردی و رسم زورخانهای نوشت و خواجویی هم که خود بسیار به آیینهای کهن ایرانزمین وفادار بود تصمیم به ساخت این سریال گرفت. من معتقدم که اکبر خواجویی به همراه زنده‌یاد علی حاتمی از جمله سینماگران بی بدیلی بودند که بسیار دل در گرو ایرانزمین و فرهنگ و هنر این مرز و بوم داشتند. این دو هنرمند سریالهای ماندگاری ساختند. اتفاقا هر دو در انتخاب هنرپیشه وسواس فراوانی داشتند و بازیگرانی را انتخاب میکردند که اهل مطالعه باشند و نقش را درک کنند. برایشان مهم بود بازیگران با فرهنگ و ادبیات ایران آشنایی داشته باشند. به عنوان یک بازیگر همیشه خدا را شکر میکنم که با هر دو کارگردان همکاری کردم و از آنها شرافت و نجابت آموختم.
آی‌فیلم: حضور شما در سریال «کهنهسوار» به دلیل دوستی عمیق با اکبر خواجویی و خاطره خوش بازی در مجموعه «پدرسالار» بود یا متن برای شما جذابیت داشت؟
کشاورز: من و خواجویی همشهری بودیم، اهل اصفهان. خصوصیات یکدیگر را خوب میشناختیم. اهالی اصفهان ویژگیهایی دارند که خاص خودشان است (با خنده). فارغ از این دوستی و شناخت، فیلمنامه «کهنهسوار» برای من جذاب و خاطره انگیز بود. من در دوران جوانی و در اصفهان در زورخانه ورزش میکردم و خاطرات خوبی از آن روزها داشتم. پهلوانان زورخانه، معلم انساندوستی و میهنپرستی بودند. با توجه به شناختم از حال و هوای زورخانه واهالی آن و همینطور تجربه موفق همکاری با اکبر خواجویی پیشنهاد بازی کردن در مجموعه «کهنهسوار» را پذیرفتم.
آی‌فیلم: همان موقع عدهای معتقد بودند محمدعلی کشاورز نقش «پدرسالار» را در این سریال هم تکرار می‌کند، البته بازی شما در کنار زنده‌یاد حمیده خیرآبادی هم در این برداشت بی تاثیر نبود...
کشاورز: یاد خانم خیرآبادی به خیر که از بهترین هنرپیشگان ایران بود و نقش را با تمام وجود مال خود میکرد، اما نه! «کهنهسوار» فرق داشت؛ تکرار نبود، اصلا موضوع و سوژه متفاوت بود. داستان «کهنهسوار»، داستان جوانمردی و فتوت بود اما داستان «پدرسالار» یک سوژه اجتماعی بود. من برای بازی در «کهنهسوار» تمرینات زیادی کردم. نتیجهاش شخصیت جدیدی بود که مردم هم پسندیدند.
آی‌فیلم: اما این روزها کمتر شاهد تولید کارهایی از این جنس هستیم...
کشاورز: متاسفانه همینطور است. از ساخت سریالهای قوی و جذاب با داستانهای خوب خبری نیست. مسئولان و برنامهریزان یک مقدار کوتاهی میکنند. باید به این حوزهها و موضوعات فکر شود؛ متاسفانه الان رابطه جای ضابطه را گرفته؛ تهیهکنندهها و دستاندرکاران کمتر حاضر هستند وقت بگذارند و کیفیت قربانی این شتابزدگیها شده است. نتیجهاش بیگانگی نسل جدید با فرهنگ و سنت‌های خوب گذشتگان است.
آی‌فیلم: شاید سلیقهها عوض شده یا نویسندهای که این حوزها را بشناسد و دغدغه داشته باشد کمتر وجود دارد...
کشاورز: اتفاقا هنرمند خوب کم نداریم، اما افراد کمتر برای کار وقت میگذارند. جا دارد یادی کنم از زنده‌یاد داود رشیدی که از کارگردانان خوب و تحصیلکرده بود که تئاترهای تلویزیونی و فیلمهای زیادی با هم کار کردیم. او هم مترجم قابلی بود وهم کارگردان وبازیگر خوبی بود. وقتی از خارج به کشور برگشت و البته در دورههای مختلف، ناملایمات زیادی دید اما ایستاد و کار کرد. من همیشه در حال آموختن از داود بودم، حتی تا همین اواخر که بیمار بود. این روزها ما هنرمندانی از جنس داود رشیدی که دلسوز هنر باشند و صبور کم داریم؛ جوانترها نباید با دیدن ناملایمات میدان را خالی کنند. کار در موضوعاتی که با فرهنگ و اخلاقیات مردم سر و کار دارد پیچیدگیهایی دارد که نیاز به صرف وقت و مطالعه دارد.
آی‌فیلم: استاد کشاورز به نظر شما بازپخش مجموعههایی مثل «کهنهسوار» برای نسل امروز جذابیت دارد؟
کشاورز: حتما برای جوانان جذاب است، چون نسل جدید از اتفاقات گذشته بیخبر است! از زورخانههایی که این روزها ویران شدهاند، خاطره‌ای ندارند، لوطیها و مرام و مسلکشان را نمیشناسد. این سریال، جوانان را با مردانگیهای گذشته آشنا می‌کند. آن روزها افراد با ذکر یاعلی وارد گود زورخانه میشدند و دستگیر نیازمندان بودند... همه اینها برای جوانان امروز حکم کلاس درس را دارد.
آی‌فیلم: از حل و هوای خودتان بگویید، این روزها دلمشغولیهای استاد کشاورز چیست؟
کشاورز: در خانه و در حال انجام فیزیوتراپی و درمان هستم. اغلب مطالعه میکنم. بیشتر کتابهای گرانسنگ شاهنامه، سعدی و حافظ را مطالعه میکنم. هرازگاهی هم فیلمهای روز را میبینم و به وجود کارگردانان خوب و مستعد افتخار میکنم.
*مصاحبه‌کننده: غزل نهانی برای وبسایت آی‌فیلم (3/آبان/1395)
